آزمایش ژنتیکی H2M
آزمایش H2M (Hereditary Hematopoietic Malignancies) یکی از کاملترین آزمایشهای بررسی ژنتیکی سرطانهای وراثتی سلولهای خونساز میباشد.
این آزمایش با بهرهگیری از تکنولوژی Next Generation Sequencing (NGS) تمام ژنهای شناخته شده (۹۵ ژن) مرتبط با سرطانهای وراثتی سلولهای خونساز را در DNA ژرم لاین بررسی مینماید.
آزمایش H2M (Hereditary Hematopoietic Malignancies) به بررسی و تشخیص بدخیمیهای هماتوپویتیک (مربوط به سیستم خونساز) که به صورت ارثی منتقل میشوند، اختصاص دارد. این بدخیمیها شامل بیماریهایی هستند که از طریق جهشهای ژنتیکی در ژنهای مربوط به رشد و تکامل سلولهای خونی به وجود میآیند. برخی از نمونههای این بیماریها شامل لوسمیهای ارثی (لوسمی حاد و مزمن)، سندرومهای نئوپلازی خونی، و اختلالات ژنتیکی مرتبط با تولید غیرطبیعی سلولهای خونی هستند.
انجام این آزمایش برای خانوادههایی که سابقه سرطانهای خونی ارثی دارند، حائز اهمیت میباشد. همچنین به پزشکان کمک میکند تا برنامه درمانی مناسب برای بیماران تنظیم کنند و حتی در اعضای خانواده فرد بیمار نیز خطرات احتمالی را شناسایی کنند.
ژنهای مورد بررسی در آزمایش H2M
ANKRD26 | DDX41 | FANCI | LIG4 | POT1 | SAMD9 |
ARID1A | DIS3 | FANCL | LYZ | PTPN11 | SAMD9L |
ATG2B | DKC1 | FANCM | MBD4 | RAD51 | SBDS |
ATM | DNAJC21 | FAS | MECOM | RAD51C | SH2B3 |
BLM | EFL1 | FASLG | MLH1 | RBBP6 | SLX4 |
BRCA1 | ELANE | FGA | MPL | RBM8A | SRP72 |
BRCA2 | ERCC4 | FTR | MRTFA | RECQL4 | TERC |
BRIP1 | ERCC6L2 | G6PC3 | MSH2 | REV7 | TERT |
BTK | ETV6 | GATA2 | MSH6 | RPL11 | TET2 |
CASP10 | FANCA | GSKIP | NAF1 | RPL35A | TP53 |
CBL | FANCB | GSN | NBN | RPL5 | UBE2T |
CCND1 | FANCC | HAX1 | NF1 | RPS17 | USP45 |
CEBPA | FANCD2 | IKZF1 | NPM1 | RPS19 | WAS |
CHEK2 | FANCE | JAK2 | PALB2 | RPS24 | XPC |
CSF3R | FANCF | KDM1A | PAX5 | RTEL1 | XRCC2 |
CST3 | FANCG | KLHDC8B | PMS2 | RUNX1 |
نمونه مورد نیاز برای آزمایش H2M
منبع رایج و قابل دسترس DNA ژرم لاین، خون محیطی میباشد که در سرطانهای سلولهای خونساز نمایانگر بافت توموری بوده و قابل استفاده نمیباشد. به همین دلیل برای انجام تست H2M از نمونه ناخن برای استخراج DNA ژرم لاین استفاده میشود. اما برای آزمایش اعضای سالم خانواده با توجه به این که سلولهای خونساز آنها هنوز سرطانی نشدهاند میتوان از DNA نمونه خون کامل برای انجام آزمایش H2M استفاده کرد.
سرطانهای وراثتی سلولهای خونساز
موارد ارثی سرطانهای سلولهای خونساز برای اولین بار در چندین خانواده مبتلا به لوسمی لنفوسیتیک مزمن (CLL) و لوسمی میلوئید حاد (AML) مشخص شد.
برآوردها نشان میدهد که حدود ۵ - ٪۱۵ از بیماران بزرگسال و ۴ - ٪۱۳ از بیماران خردسال مبتلا به سندرمهای میلودیسپلاستیک (MDS) یا AML، دارای جهشهای بیماریزای ژرم لاین در ژنهای مستعد کننده به سرطان های سلولهای خونساز هستند.
در پی این مشاهدات، آخرین نسخه طبقهبندی سازمان بهداشت جهانی (WHO) از نئوپلاسم های خونساز، اکنون شامل دسته جداگانه نئوپلاسمهای میلوئیدی با پیشزمینه ژنتیکی است. جهشهای ژرم لاین بیماریزا در ژن DDX41 احتمالا از رایجترین جهشهای مستعدکننده به سرطانهای وراثتی سلولهای خونساز میباشند، که حداقل ۱٪ از نئوپلاسمهای میلوئیدی تشخیص داده شده را تشکیل میدهند.
اهمیت شناسایی سرطانهای وراثتی سلولهای خونساز
- شناسایی یک پیشزمینه وراثتی در بیماران مبتلا به سرطانهای سلولهای خونساز به دلیل پیامدهای بالینی آن بسیار مهم است زیرا میتواند درمان را بر اساس جهش ژنتیکی یافت شده متناسبسازی کند، انتخاب دهنده برای پیوند سلول های بنیادی خون ساز آلوژنیک (HSCT-allo) را بهبود بخشد و رژیم آمادهسازی برای پیوند را تعدیل کند.
- همچنین تشخیص موارد وراثتی سرطانهای خونی میتواند اقدامات پیشگیرانه و مداخله زودهنگام را ممکن سازد یا به جلوگیری از تجویز داروهای غیرضروری یا حتی مضر در بیماران کمک کند.
- اهمیت دیگر شناسایی وجود زمینه وراثنی سرطانهای سلولهای خونساز در افراد، جلوگیری از مداخلات و درمانهای غیرمؤثر در آنها میباشد. برای مثال افراد حامل جهشهای ژرم لاین در ژنهای ANKRD26 ،ETV6 یا 1RUNX، نوعی از ترومبوسیتوپنی مادامالعمر را تجربه میکنند که اغلب با ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP) اشتباه گرفته میشود. این بیماران با تشخیص اشتباه ITP تحت درمان با استروئید سیستمیک یا مداخلات جراحی مانند اسپلنکتومی قرار میگیرند بدون اینکه سودی از آنها ببرند.
موارد مطرح کننده وجود سرطانهای وراثتی سلولهای خونساز
برخی از نشانههای بالینی که شک به وجود سرطانهای وراثتی سلولهای خونساز را مطرح میکنند عبارتند از:
- بیماران مبتلا به لوسمی حاد (AML) و MDS و یک خویشاوند درجه یک یا دو با سابقه بدخیمیهای سلولهای خونساز، خونریزی آسان، ماکروسیتوز، لنف ادم، نقص ایمنی یا عفونتهای آتیپیک، ناهنجاریهای مادرزادی اندامها،
- فیبروز ریوی ایدیوپاتیک، یا بیماری کبدی با علت ناشناخته.
- بیماران مبتلا به MDS تشخیص داده شده قبل از سن ۴۰ سال.
- افرادی که به عنوان دهنده سلولهای بنیادی خونساز انتخاب میشوند و تمایل به خونریزی، ترومبوسیتوپنی، بسیج ضعیف سلولهای بنیادی که نیاز به تزریقهای متعدد برای تولید تعداد کافی سلولها دارند.
- بیماران مبتلا به سرطانهای وراثتی سلولهای خونساز که نتیجه آزمایشات ژنتیکی سوماتیک آنها، واریانتهای ژنی مشکوک به ژرم لاین را در آنها شناسایی کرده است.
- بیمارانی که قبل از سن ۵۰ سالگی مبتلا به MDS یا AML تشخیص داده شدهاند و دارای اختلالات کروموزوم ۷ مثل مونوزومی ۷ هستند.
بیماران با ویژگیهای بالینی ذکر شده در بالا که نشان دهنده یک اختلال ارثی میباشد حتی در غیاب یک سابقه خانوادگی شناخته شده قابل توجه باید به طور کامل ارزیابی شوند، زیرا این افراد ممکن است حامل جهشهای با نفوذ ناقص، موزاییسم گونادی، یا جهشهای جدید باشند. برای مثال جهشهای ژرم لاین جدید درژنهای SAMD9 و GATA2 در ۵ - ٪۱۵ از بیماران جوانتر با تشخیص MDS یا نارسایی مغز استخوان دیده میشوند.
ویژگی های H2M
نتایج آزمایش
H2M سه دسته مهم از نتایج را آشکار میکند
جواب مثبت بدین معنا است که فرد آزمایش شده، حامل جهش بیماریزا در یکی از ژنهای
مستعدکننده
سرطان است و در نتیجه احتمال ابتلا این فرد به سرطانهای مشخصی بیشتر است. با این حال
مثبت بودن این آزمایش در فرد سالم نمیتواند گویای این باشد که فرد حتما به سرطان مبتلا
میشود.
آزمایش ژنتیک مثبت همینطور میتواند برای نسلهای بعدی هم مهم تلقی گردد. به عنوان مثال
هم
زن و هم مرد حامل جهش بیماریزا در این ژنها، چنانچه حتی خودشان به سرطان مبتلا نشوند،
با
احتمال ۵۰٪ میتوانند این جهش بیماریزا را به فرزندان خود منتقل کنند.
همینطور چنانچه فردی متوجه شود که دارای جهش بیماریزا در ژنهای فوق است این بدین معنا
است که خواهران و برادران وی نیز هر یک به احتمال ۵۰٪ ممکن است جهش فوق را به ارث برده
باشند.
جواب منفی بدنبال انجام آزمایش ژنتیک تا حدودی به سابقه سرطان در خانواده فرد و همینطور
وجود و یا عدم وجود فرد یا افرادی در خانواده که حامل جهش در ژنهای مرتبط با سندرم
لینچ و
یا دیگر ژنهای شناخته شده مرتبط با ابتلا به سرطان هستند در ارتباط است.
چنانچه در خانواده درجه یک و یا دو، عضوی از خانواده وجود داشته باشد که حامل جهش
بیماریزا
در یکی از ژنهای مستعدکننده باشد، در این صورت جواب منفی فرد معنی مشخصی دارد. این
بدین
معنا است که فرد جهشی را که در خانوادشان باعث ایجاد سرطان شده است را دارا نمیباشد و
آن
جهش را به نسل بعد خود نیز منتقل نخواهد کرد. خطر ابتلای فردی به سرطان با چنین شرایطی
مشابه باقی افراد معمولی جامعه است.
در بعضی موارد بدنبال انجام آزمایش ژنتیک جهشهایی پیدا میشوند که قبلا مرتبط با سرطان گزارش نشدهاند و از آن تحت عنوان "تغییر ژنتیکی با اهمیت ناشناخته" یاد میشود. مشاهده چنین رویدادی نیاز به مشاوره ژنتیک و گذشت زمان برای انجام تحقیقات بیشتر دارد.